“Θάσιος οίνος : από τον μύθο στον νόμο” { * του Γιώργου Χαλδέζου φιλόλογου και Θάσιου στη καταγωγή }

Από τον μύθο του Στάφυλου, που έζησε στην Θάσο, αρχίζει η δόξα του Θασίτη οίνου. Κατά τον ψευδο-Απολλόδωρο αυτός και ο αργοναύτης Φανός ήταν γιοι του Διονύσου και της Αριάδνης, κι έζησαν ως βασιλείς της Θάσου. Αλλιώς είναι στο λέξικο της Σούδας, όπου ο Στάφυλος μόνος του εμφανίζεται ως ερωμένος του θεού. Όπως και να έχει, η σύζευξη του Διονύσου με το νησί της Θάσου εξηγείται από την φήμη του κρασιού της στην Ελληνική αρχαιότητα.

Στο λεξικό της Σούδας με τον Στάφυλο εξηγείται η παροιμιώδηςφράση:  

εἰ Θάσιον ἐνέχεις, εἰκότως γε νὴ Δία 

Μα φυσικά, άμα τον κέρασες Θασίτικο κρασί! (Αριστοφ. Πλούτος 1021)

Εδώ ο Χρεμύλος ειρωνεύεται την πλούσια Γριά που με ακριβό κρασί της Θάσου κρατά τον ερωμένο της.

Στην  Λυσιστράτη (194κ.ε.) η θυσία για την ερωτική αποχή γίνεται πάλι με ακριβό Θάσιο, όπως την εξηγεί η ίδια η Λυσυστράτη στις συνωμότισσες:

ἐγώ σοι νὴ Δί᾽, ἢν βούλῃ, φράσω.

θεῖσαι μέλαιναν κύλικα μεγάλην ὑπτίαν , μηλοσφαγοῦσαι Θάσιον οἴνου σταμνίον  

  ὀμόσωμεν ἐς τὴν κύλικα μὴ 'πιχεῖν ὕδωρ.

Μά τον Δία, θα σου πω άμα θες.

Μια μαύρη πλατιά κούπα ν᾽ απιθώσουμε
κι, αντί αρνί, ένα σταμνί  θασίτικο
να σφάξουμε και να ομόσουμε
ποτέ να μη νερώσουμε την κούπα!

Ακριβός είναι και για τον Σωκράτη στο Συμπόσιο 4.41κ.ε. του Ξενοφώντα, αλλά ποθητός ακόμη και χωρίς δίψα:

καὶ πολὺ πλέον διαφέρει πρὸς ἡδονήν, ὅταν ἀναμείνας τὸ δεηθῆναι προσφέρωμαι ἢ ὅταν τινὶ τῶν τιμίων χρῶμαι, ὥσπερ καὶ νῦν τῷδε τῷ Θασίῳ οἴνῳ ἐντυχὼν οὐ διψῶν πίνω αὐτόν.

και θα ευχαριστηθώ κάτι πολύ περισσότερο, όχι όταν το έχω ανάγκη και το βρω, αλλά  όταν μεταχειρίζoμαι κάτι ακριβό, όπως και τώρα τον Θάσιον αυτόν τον οίνο, που μόλις τον δω μπροστά μου, τον πίνω χωρίς καν να διψώ.

Εξάγεται δε από τον Πόντο, όπως αναφέρει ο Δημοσθένης (Προς Λάκριτον 35,35) ως την Αίγυπτο, όπως μαρτυρεί και η εικονιζόμενη σφραγίδα σε αμφορέατου 330μΧ στο Βρετανικό τ﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽κληπιοst;iwζ Μουσείο:

https://www.britishmuseum.org/collection/object/G_1955-0920-53

Αμφορέας με βουκράνιο κι επιγραφή Θασίων Αριστοφά […], ο οποίος βρέθηκε στην Ναύκρατι στο Δέλτα του Νείλου.

Δεκάδες αναφορές στον Θάσιο οίνο έχουν οι Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου , όλες παρμένες από γνώμες ειδημόνων της οινογνωσίας, όπως ο Eπίλυκος :

Θάσιος ἠθημένος (δηλαδή να πίνεται  τ﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽κληπιοst;iwζστραγγιστός).   

Ή το ποίημα που καταγράφει ο  Ἀντίδοτος:

Θάσιον ἔγχει …

ὁ γὰρ λαβών μου καταφάγῃ τὴν καρδίαν,

ὅταν πίω τοῦδ᾽, εὐθὺς ὑγιὴς γίνεται:

Ἀσκληπιὸς κατέβρεξε …

Η ελεύθερη μετάφραση του  τ﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽κληπιοst;iwζYonge από το 1854 αξίζει να μεταγραφεί:

For all the ills that men endure,
Thasian is a certain cure;
For any head or stomach ache,
Thasian wine I always take,
And think it, as I home am reeling,
A present from the God of healing.

Γι᾽όλα τ﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽κληπιοst;iwζΓια ΓΓγγξηωβξηγβκλξγ του κόσμου τα κακά

Ο Θάσιος οίνος γιατριά

Ό,τι πειράξει την καρδιά

Θασίτη πίνω μια γουλιά

Κι αμέσως γίνομαι καλά:

Του Ασκληπιού έχει ευλογιά.

Εκεί στον Αθήναιο ακούμε πως ο Άλεξις ς﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽μωδό πως τούμεπωςst;iwζπερνά όλη τη μέρα μουσκεμένος με κρασάκι Θάσου ή Λέσβου και τρώγοντας λεπτοκαμωμένα γλυκά (νώγαλα):

Θασίοις καὶ Λεσβίοις οἰναρίοις τῆς ἡμέρας τὸ λοιπὸν ὑποβρέχει μέρος καὶ νωγαλίζει.

Του Ἀρχεστράτου τοῦ δειπνολόγου η γνώμη είναι πως το Θάσιο κρασί πρέπει να ς﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽μωδό πως τούμεπωςst;iwζς﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽μωδό πως τούμεπωςst;iwζ᾽ναι παλιό και δυνατό:

ἐστὶ δὲ καὶ Θάσιος πίνειν γενναῖος, ἐὰν ᾖ πολλαῖς πρεσβεύων ἐτέων περικαλλέσιν ὥραις

Τέλος για τον κωμωδό Έρμιππο, το κρασί της Θάσου έχει την ευωδιά των μήλων:

καὶ Θάσιον, τῷ δὴ μήλων ἐπιδέδρομεν ὀδμή

 

Συνοψίζοντας όλα, τοῦτον ἐγὼ κρίνω πολὺ πάντων εἶναι ἄριστον τῶν ἄλλων οἴνων λέει για τον Θάσιο οίνο ο δειπνοσοφιστής Αθήναιος. Ο Αριστοφάνης στις Εκκλησιάζουσες (1119) παινεύει ακόμη και τα Θάσι᾽ ἀμφορείδια για το άρωμά τους. Είχαν πάντως συναγωνισμό: το κρασί του Μάρωνα που τύφλωσε τον Κύκλωπα ήταν από την γειτονική Ίσμαρο. Γι᾽αυτό η επιγραφή του 410πΧ απαγορεύει ρητά στα Θάσια πλοία να εισάγουν ξένο κρασί στην θαλάσσια ζώνη της Καβάλας (μεταξύ της χερσονήσου του Άθω και του ακρωτηρίου της Παχείης, ανατολικά της Αίνου, στις εκβολές του Έβρου). Σε αντίθετη περίπτωση, τόσο ο ιδιοκτήτης, όσο και ο κυβερνήτης ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν πρόστιμο ίδιο με της υδατονοθείας.    Δες: 

https://epigraphy.packhum.org/text/79906

 

Όπως γράφει η Ζωσία Αρχιμβάλδου στο πρόσφατό της βιβλίο Οι αρχαίες οικονομίες του Βορείου Αιγαίου από τον 5^ο ως τον 1^ο αιώνα πΧ, το μονοπώλιο Θάσιου οίνου εξηγείται έτσι από την στενή σχέση της Θάσου με την απέναντι ηπειρωτική χώρα. Ώστε ο νόμος του 410πΧ ψηφίστηκε για να προστατέψει τον Θάσιον très grand cru από νοθείες. Ακόμη και οι καπετάνιοι ή ιδιοκτήτες πλοίων υπέκειντο στην απαγόρευση ματαφοράς άλλου οίνου στα χωρικά ύδατα του νησιού, με αυστηρά πρόστιμα για εκείνους αλλά και για τους φοροεισπράκτορες, που, όπως φαίνεται, ήταν κι αυτοί συχνά θύματα δωροδωκίας.

Zosia H Archibald, 2013: Ancient Economies of the Northern Aegean: Fifth to First Centuries BC

https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199682119.001.0001/acprof-9780199682119